Malulen emeklilik, mevzuatta yer aldığı kavramıyla malullük aylığı; belirli sağlık meseleleri sebebiyle çalışamaz duruma gelen kişilerin faydalanabileceği bir sosyal güvenlik hakkıdır. Türkiye'de bu hak, Sosyal Güvenlik Müesseseyi SGK tarafından tertip edilmektedir ve bireylerin yaşam niteliğini gözetmelerine dayanakçı olmayı kastetmektedir.
Malulen Emeklilik Nedir?
Malulen emeklilik, sigortalı ya da patronun talebi üzerine Yasanın 4/1-a ve 4/1-b bentleri kapsamındaki sigortalılar için çalışma gücünün yahut iş kazası veya iş hastalığı için çalışma gücünün %60'ını veya misyonlarını yapamayacak biçimde işte kazanma eforunu kaybettiği tespit edilerek malul sayılan sigortalıya, 5510 rakamlı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasayı uyarınca Sosyal Güvenlik Müesseseyi tarafından aylık bağlanma takviyeyi sağlanan emeklilik kurumudur.
Çalışan bireyin malulen emekli gözükebilmesi için gereken en ehemmiyetli husus, Çalışan bireyin maluliyetinin sigortalı olarak işe başladıktan sonra ortaya çıkmış olmasıdır.
Malulen Emeklilik Koşulları Nelerdir?
Malulen emeklilik koşulları nelerdir? suali, sık sorulan suallerden biridir. Malulen emeklili olabilmek için öncelikli zorunluluk, yukarıyada bahsettiğimiz gibi sigortalının malul sayılması gerekmektedir. Bu vaziyet Müessesece yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık heyetlerince usulüne uygun rapor ile tespit edilmektedir.
Fakat, malulen emekliliğin mevzubahisi olabilmesi için karşılanması gereken öbür ehemmiyetli koşullar da şunlardır:
- Sigortalının en az 10 on senelik sigortalılık süresi olmalıdır. Başka birinin bakımına muhtaç olması ve fakir derecede malul olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmamaktadır.
- En az 1800 gün uzun vadeli sigorta kollarından malullük, yaşlılık, vefat prim ödemesinin yapılmış olması gerekmektedir. Çalışanın şayet noksan primi bulunuyorsa borçlanma yaparak malulen emekliliğe hak kazanılabilir.
- İş hastalığı ya da iş kazası neticeyi, çalışma kapasitesinde en az yüzde altmış %60 oranında bir kayıp alana gelmiş olmalıdır. Mevzubahisi iş eforu kaybının, sigortalının işe başlamasından sonra asıllaşmış olması gerekmektedir.
- Malullük gidişatının tespiti için yapılacak başvurularda sigortalılığın sonlandırılması şartı aranmamaktadır. Sigortalılık devam ederken Müesseseye başvuru yapılabilmekte ve malullük gidişatının tespiti için Müessesece yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk harekâtı hakikatleşmektedir. Fakat sigortalının malul olduğunun tespiti ve ispatı sonrasında aylık bağlanabilmesi için hala devam eden geçerli bir sigortalılığın bulunmaması gerekmektedir. Sigortalı bildirim sona erdirildikten sonra maluliyet aylığı talebiyle Müesseseye başvuru yapılması gerkemektedir.
Malulen Emeklilik Başvurusu Nereye Yapılır?
Malulen emeklilik başvurusu, çalışan bireyin bağlı olduğu SGK birimine arzuhal yani dilekçe ile yapılmalıdır. Sigortalının başvuru evreleri alttaki gibidir:
- Sigortalının malulen emeklilik talebi için son çalıştığı dükkanının bağlı olduğu SGK birimine başvurusu,
- SGK'nın belirlediği bir sağlık kuruluşunda malullük yani engellilij oranı tespitinin yapılması,
- Sağlık kuruluşunun oluşturduğu kurul tarafından maluliyet oranının araştırılması,
- Sevk olunan sağlık kuruluşunun en son vermiş olduğu raporun SGK tarafından araştırılması,
- Son olarak ise malulen emeklilik koşul ve şartlarının oluştuğuna karar verilirse sigortalıya emekli ücreti bağlanması.
Malulen Emeklilik Maaş Ücreti Nedir?
Malulen emeklilik ücreti, sigortalının prim ödeme gün rakamı, prime temel hasılat ve malullük oranı gibi etmenlere bağlı olarak farkılık gösterir. Fakat, maluliyet oranı daha yüksek olan sigortalıya daha yüksek ücret ödenmesi olası olacaktır.
Malulen Emeklilik Maaşı Ne Zaman Başlar?
Malulen emeklilik ücreti almaya hak kazanan sigortalının maluliyet raporu, malullük aylığı talebinde bulunulan yazılı başvurunun tarihinden evvelse, başvurunun yapıldığı tarih temel alınır. Fakat raporun tarihi, yazılı başvurudan sonraysa, maluliyet raporunun tarihi dikkate alınır. Memur olan sigortalı bireyler için ise, maluliyet sebebiyle işten çıkarılma tarihlerini izleyen ayın başlangıcından itibaren malullük aylığı alma hakkı doğmaktadır.
Malulen Emeklilik Maaşı Hangi Hâllerde Kesilir?
durumlarda vaziyetleri devlet tarafından belirli periyodlarda hakimiyet edilmektedir. Malulen emeklilik ücreti belirli vaziyetlerde kesilmektedir. Bu hâller:
- Malullük aylığı alan emekli bireylerin sigortalı olarak Türkiye'de ya da yurtdışı mevzuatı kapsamında çalışmaya iş hayatına başlaması,
- Kumpaslı hakimiyet neticesinde, emeklinin maluliyetine neden olan gidişatın ortadan kalktığının anlaşılması.
Malulen emeklilik aylığı, sigortalı olarak işe başladıktan sonra ödeme yarıyılı başında kesilen sigortalının, işten böldükten sonra yazılı istekte bulunan ya da emekliye bölen veya sevk edilenlere; hakimiyet tetkikine tabi gelmek ve ilk kez malul hale geldiği sigortalılık derecesi ve görevi dikkate alınarak yukarıyada belirtilen usul ve temellere göre maluliyet hâlinin tekerrür araştırılması ve devam ettiğine dair karar verilmesi kaydıyla, Yasanın 4/1-c bendi kapsamında memur vb. statüde çalışıyorsa görevinden dağıldığı tarihi, öbür statülerde ise istek tarihlerini takip eden ödeme yarıyılından itibaren yine malullük aylığı hesaplanarak bağlanacaktır.
Malullük aylığı almakta iken çalışma sebebiyle aylığın durdurulması gerektiği daha sonra tespit edilen sigortalılara yersiz bağlanan aylıklar, çalıştıkları müddetler temel alınarak geri arz edilmektedir.
Malulen Emeklilik Hakimiyet Tetkiki Nedir?
Hakimiyet tetkiki, malulen emekli olan sigortalı bireylerinin sağlık vaziyetlerinin düzenli olarak değerlendirilmesi sürecidir. Bu tetkikler, SGK tarafından belirlenen aralıklarla yapılır ve sigortalının çalışma eforundaki farklılıkları belirlemek için reelleştirilir. Şayet hakimiyet tetkiki neticesinde, sigortalının sağlık vaziyetinde ehemmiyetli bir iyileşme olduğu ve malullük yüzdesinin %60'ın altına düştüğü kesinleşirse edilirse malulen emeklilik ücreti kesilecektir. Malullük gidişatı aynı oranda devam ediyorsa birey ücret almaya devam eder. Fakat maluliyet oranında bir değişme oldu ise malulen emeklilik ücreti yine hesaplanacaktır. Bu süreç, sigortalıların haklarının korunması ve sistemin adaletli bir biçimde işlemesini sağlamak emeliyle yapılmaktadır.
Hangi Hastalıklar Malulen Emeklilik Kapsamındadır?
Malulen emekliliğe neden olacak süre zarfında muhtelif sağlık meseleleri sebebiyle gerçekleşebilir. Fakat, her hastalık, rahatsızlık malulen emeklilik için geçerli bir neden olarak kabul edilmeme olasılığına sahiptir. Malulen emeklilik kapsamına giren rahatsızlıkların belirlenmesi süreci zarfında, sigortalının sağlık gidişatının detaylı bir değerlendirilmesini baz alır. Bu değerlendirme ve rapor Sosyal Güvenlik Müesseseyi SGK tarafından yetkilendirilmiş sağlık heyetleri tarafından yapılmaktadır. Malulen emeklilik kapsamına girebilecek bazı Rahatsızlıkarın misalleri:
"Kanser, beyin uru, uzuv nakli, parkinson belirtiyi, multipl skleroz MS, akıl gerilikleri, serebral palsi, sara, behçet hastalığı, tüberküloz, ağ tabaka kanaması, uzuv kaybı, siroz, kansızlık, şizofreni, demans, AIDS ve bipolar bozukluk."
